Afbeelding: "Bram".
Copyrights: Sjaak Hoogendoorn

Spelen bij wolven: dikke pret en pure creativiteit

Spelen als opvoedingsmethode

Voor wolven is spelen meer dan alleen vermaak. Het is een manier om te leren, spieren te trainen, sociale banden te versterken en communicatie te verfijnen. Wolven die al een sterke onderlinge band hebben en vaak samen slapen, zijn doorgaans ook elkaars speelkameraadjes – net zoals bij mensen. Door samen te spelen, leren ze elkaar nóg beter inschatten en ontwikkelen ze cruciale sociale vaardigheden.

Door Werkgroep Wolf Leusden

Daarnaast biedt spel de perfecte kans om sociale rollen uit te proberen en tijdelijk om te wisselen. Wolven oefenen met eerlijke en sportieve interacties en lijken, net als veel sociale dieren, een vorm van de gulden regel te volgen: “Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet.” Dit betekent dat ze rekening houden met elkaar en tijdens het spel bereid zijn om verschillen in grootte, kracht of rang even opzij te zetten.

Spel is niet vrijblijvend – het kent ongeschreven regels. Wie vals speelt of over de grenzen gaat, wordt gemeden. Dieren die telkens de regels overtreden, raken uiteindelijk geïsoleerd, en voor een wolf is dat een levensgevaarlijke situatie. Buiten de roedel overleven is vele malen moeilijker

Volgens bioloog Marc Bekoff worden valsspelers bij sociale diersoorten letterlijk uit de groep geëvolueerd. Natuurlijke selectie zorgt ervoor dat individuen die zich niet aan de spelregels houden, hun sociale netwerk verliezen en dus minder kans hebben om te overleven. Dit geldt zowel voor dieren als voor mensen: wie eerlijk speelt en zich aan de gedragsnormen van de groep houdt, heeft simpelweg een grotere overlevingskans.

Vanaf jonge leeftijd leren wolvenwelpen zelfbeheersing en samenwerking via spel. Ze ontdekken dat een speelkameraadje afhaakt als ze te ruw spelen en dat regels overtreden consequenties heeft. Een essentieel leermoment, want volwassen wolven beschikken over een bijtkracht van ruim 150 kilonewton – goed voor anderhalve ton per vierkante centimeter. Dat is ruim twee keer zo sterk als de beet van een gemiddelde hond! Door spel leren ze hun kracht te beheersen, zodat ze binnen de roedel zonder schade samenleven

Ook het wisselen van rollen is belangrijk: soms is de ene wolf "de jager" en de ander "de prooi", om daarna weer te wisselen. Dit helpt hen begrijpen welk gedrag acceptabel is en hoe ze conflicten kunnen oplossen. De lessen die ze hierbij leren – over empathie, samenwerken en grenzen respecteren – leggen de basis voor het functioneren binnen de roedel

Opvallend genoeg geldt dit net zo goed voor mensenkinderen. Spelen helpt bij het leren van sociale regels, emotieregulatie en conflictbeheersing. Zowel bij wolven als bij mensen is spel een essentieel onderdeel van opvoeding en sociale ontwikkeling.

De favoriete spelletjes van wolven

Wolven zijn inventieve spelers en verzinnen de meest creatieve manieren om plezier te maken:

• IJsbrekertje
  In Yellowstone National Park is een van de favoriete spelletjes onder jonge wolven "ijsbrekertje". Zodra een meer of rivier een dun laagje ijs heeft, springen ze erop en stampen met hun voorpoten totdat het kraakt en breekt. Andere wolven glijden ondertussen over het ijs, botsen tegen elkaar, springen over elkaar heen en roetsjen door tot hun poten weer grip krijgen. Daarna begint het hele spel weer van voren af aan – een combinatie van botsautootjes en kunstschaatsen!

• Verstoppertje
  Wolven zijn ook dol op verstoppertje spelen. Eén wolf duikt weg achter een heuveltje, in een greppel of achter een boom. Heel voorzichtig steekt hij zijn kop even om de hoek om te spieken wat zijn maatje doet, waarna hij zich razendsnel weer terugtrekt. De andere wolf zoekt – of doet alsof – en zodra hij dichtbij komt, springt de verstopte wolf tevoorschijn voor een "BOE!"-moment. Dit mondt vaak uit in een wilde achtervolging door het terrein

• Alles kan speelgoed zijn
  Voor wolven is bijna alles speelgoed. Takjes, botten, een stuk huid van een oude prooi – maar ook menselijke voorwerpen. In Yellowstone vonden jonge wolven tijdens wegwerkzaamheden oranje petjes die door arbeiders waren achtergelaten. De wolven sleepten ze mee, gooiden ze in de lucht, speelden ermee alsof het schatten waren en scheurden ze uiteindelijk in kleine stukjes

• Spelen met sparappels
  Zelfs als er geen speelkameraadjes in de buurt zijn, weten wolven zichzelf te vermaken. In de winter werd een wolvin geobserveerd die haar eigen spel had bedacht: sparappels plukken. Ze ging op haar achterpoten staan, rekte zich uit en trok sparappels uit de boom. Vervolgens gooide ze ze in de lucht, probeerde ze te vangen of liet ze ze de helling afrollen om er enthousiast achteraan te glijden

• Nieuwsgierigheid en speelsheid: een kijkje in het wolvenleven

Wolven zijn eindeloos nieuwsgierig en bekijken de wereld met dezelfde verwondering als jonge kinderen. Niets wordt zomaar geaccepteerd – alles wordt onderzocht.

De bekende wolvenbioloog L David Mech bracht jaren door met een roedel Arctische wolven op Ellesmere Island. De wolven raakten snel aan hem gewend, maar stalen voortdurend spullen uit zijn tent: ondergoed, een slaapzak, keukengerei – alles werd meegesleept, uitgebreid bestudeerd en als speelgoed gebruikt.

Ook wolvenonderzoeker Günther Bloch zag vergelijkbare situaties in Banff National Park, Canada. Een wolvenfamilie die hij observeerde, had hun hol dichtbij een camping. Zodra het donker werd, trok een jonge wolf eropuit om "speelgoed" te halen. Soms een honkbal, dan weer een kussen of een rugzak, waarna de buit linea recta naar het hol werd gesleept. De welpen waren dolenthousiast en haalden alles compleet uit elkaar. Het werd zelfs een familiehobby, waarin de ouders op den duur meededen aan het "kampeeruitstapje".

Dit soort anekdotes onderstrepen de intelligentie, vindingrijkheid en speelsheid van wolven. Ze hebben een scherp gevoel voor humor, genieten van het leven en vinden altijd manieren om plezier te maken – ongeacht de omstandigheden.

De speelse wolf: meer dan een roofdier

Wolven worden vaak neergezet als sluwe jagers of gevreesde roofdieren, maar achter die scherpe tanden schuilt een nieuwsgierige, sociale en speelse ziel. Spel is voor wolven niet alleen een manier om te leren en te overleven, maar ook een manier om gewoon… plezier te maken. Ze laten zien dat wie weinig heeft, creatief moet zijn.

En als we iets van wolven kunnen leren, is het dat speelsheid en nieuwsgierigheid de sleutel zijn tot een rijk en dynamisch leven. Of je nu een wolf bent of een mens, spelen houdt je scherp, slim en verbonden met de wereld om je heen.

Bronnen:
De Wijsheid van de Wolven – Elli Radinger
RTV Drenthe: Afval als speeltje voor de wolf